Inleiding

Welkom in het speciale verkiezingsdossier 2021

U vind hier achtergrondinformatie zoals een overzicht van standpunten van partijen over medische technologie. Verder houden wij de laatste ontwikkelingen tot en met de formatie hier bij.

Actueel

Alle seinen wijzen op een lastige formatie.

Als wij kijken naar de recente peilingen (en ook het feit dat de peilingen al enige tijd hetzelfde beeld geven), dan licht het voor de hand dat Rutte verder kan regeren, maar ook dat de huidige coalitie aangevuld zal moeten worden. Voor de hand ligt dan deelname van de PvdA als bestuurderspartij, echterdat levert voor die partij zelf een dilemma op. Of compromissen sluiten of vanuit oppositie bankjes toekijken. De electorale dreun na deelname aan het kabinet Rutte II staat de partij nog vers in het geheugen gegrift.

Inhoudelijk kerndeel

De gezondheidszorg is sowieso een onderwerp dat een breed publiek aanspreekt. Daarnaast is het een thema dat alleen al vanwege de omvang en de groei van de kosten prominent op Haagsche agenda staat. Daar komt de huidige corona pandemie nog eens bij; niet eeder beheerste de gezondheidszorg zo dagelijks het nieuws. Dat leidt aan de ene kant tot extra waardering voor de zorg en besef van het maatschappelijk belang bij een goed zorgsysteem dat iets als een pandemie kan opvangen. Aan de andere kant maakt corona de economische scenario’s ook hoogst onzeker.

Wat opvalt is dat alle partijen ongeacht plaats in het politieke spectrum afstand nemen van marktwerking als het de zorg aangaat. Ook de VVD, de partij die nog het meest tevreden is met het huidige stelsel, wil de scherpe kantjes er van af hebben.

Verder zijn vrijwel alle partijen tegen winstuitkering in de zorg en wil men liever betalen voor resultaten dan voor volume. Populair daarbij is de regio; daar moet zorg dichtbij de burger in samenhang georganiseerd worden, al dan niet met eigen regio budgetten en prognoses en doelstellingen op o.a. preventie. Graag ook nog in goede samenhang met het sociale domein. Wat zo’n regio benadering in de praktijk betekent is nog erg onduidelijk. Wie bestuurt of regisseert straks een regio? Een dominante zorgverzekeraar, een ambtenaar, het ziekenhuis of een grote zorggroep?

Sowieso is de vraag naar regie bij alle partijen groot. Op veel onderwerpen wil men dat er regie wordt gevoerd, al dan niet centraal. De liberale partijen willen dit vooral op specifieke onderdelen (wachtlijstbeheer of digitalisering), terwijl de meer linkse partijen liefst publieke “regionale regisseurs met doorzettingsmacht” zien.

Wat daarbij opvalt is dat er veel in systemen wordt gedacht en er naar verhouding weinig aandacht lijkt te zijn voor regie door de patiënten en zorgprofessionals.

Medisch technologie weinig expliciet aandacht in de programma’s

De meeste verkiezingsprogramma’s besteden maar beperkt rechtstreeks aandacht aan medische technologie. Wel zijn bijna alle partijen voorstander van actiever pakketbeheer als het gaat om vergoeding. Dat zou je bijvoorbeeld kunnen door vertalen naar een meer gesloten pakket met een “sluis” als toegangsprocedure voor nieuwe (dure) medische technologie. Zeker als je bedenkt dat deze optie ook in diverse ambtelijke rapporten (zie hieronder) naar voren komt.

Onder invloed van corona spreken veel partijen de ambitie uit om productie van genees- en hulpmiddelen naar Europa (dan wel naar Nederland) te halen. Wat dit concreet zou betekenen wordt in geen enkel partijprogramma verder duidelijk gemaakt. De vraag is natuurlijk of de achterliggende zorg (dreigende tekorten) hiermee opgelost zou worden.

De invloed van de ambtenaren, diverse rapporten en analyses

Voor de vraag wat er in een nieuw regeerakkoord komt moeten wij niet alleen kijken naar de programma’s van de politieke partijen. De plannen daarin zijn vaak nog wat algemeen geformuleerd en bovendien moeten er op basis van die programma’s in het Nederlandse politieke landschap sowieso compromissen worden gesloten. Om dat proces te ondersteunen kunnen de politici terugvallen op diverse rapporten die speciaal met het oog op verkiezingen worden gemaakt door ambtenaren van verschillende instanties.

Deze rapporten spelen overigens ook een rol als inspiratiemateriaal voor de auteurs van verkiezingsprogramma’s. Daarnaast zijn deze analyses eenbelangrijke inhoudelijke steun tijdens de formatie. Zij maken dan met name discussies over kosten en opbrengsten objectiever en zorgen voor de nodige . In de praktijk blijken partijen vaak nogal selectief gebruik te maken van dit soort rapporten. Vooral de argumenten die hun plannen ondersteunen worden er dan uit gehaald. Het grotere plaatje en de samenhang tussen maatregelen krijgt dan minder aandacht.

Rapporten brede maatschappelijke heroverwegingen (zie ook bij downloads)

Deze rapporten zijn door ambtenaren geschreven op verzoek van de Kamer om onderbouwde keuzes te kunnen maken ter voorbereiding op een mogelijke “economische crisis of neergaande conjunctuur” (N.B. op dat moment was er overigens nog geen sprake van een corona crisis).

Voor de Medtech sector is vooral van belang dat dit rapport veel aandacht vraagt voor een actiever pakketbeheer. Bijvoorbeeld door de introductie van een zogeheten “sluis” voor medische technologie. Die moet er voor zorgen dat te dure technologie niet zo maar in het vergoedingspakket belandt. Daarnaast pleit het rapport voor actief uit het pakket halen van verouderde zorg, oftewel de-implementatie. Daar staat weer tegenover dat het nadrukkelijk aandacht vraagt voor arbeidsbesparende innovaties (zoals bijvoorbeeld slim incontinentiemateriaal).

Zie bij downloads hoe deze opties in het rapport zijn beschreven.

Keuzelijstje van Financiën

Een werkgroep van het Ministerie van Financiën heeft recent een zogeheten “ombuigings- en intensiveringslijst” opgesteld. Dat is een keuze lijst met mogelijkheden om enerzijds te besparen en anderzijds juist extra in te investeren. De lijst wordt zo neutraal mogelijk gemaakt en moet de onderhandelende partijen zicht geven op wat de gevolgen van hun keuzes zijn bij het schrijven van regeerakkoord. Op het lijstje staan veel zaken die ook al in het zorgrapport in kader brede herwaardering stonden. Als download is een overzicht beschikbaar met daarbij de beoogde bedragen die per jaar bespaard kunnen worden.

Zorgkeuzes in kaart

Dit ruim 500 pagina’s dikke rapport vanuit VWS, het CPB en het Ministerie van Financiën geeft een grondig overzicht van beleidsopties voor de zorg. Hier is vooral de optie “centrale inkoop genees- en hulpmiddelen” opvallend. Er worden twee varianten beschreven: enerzijds alle inkoop door de rijksoverheid, de tweede variant komt neer op introductie van een “sluis procedure” voor “dure” hulpmiddelen.

Een andere optie die hier wat op lijkt is het verplicht centraal inkopen door (een organisatie van) de ziekenhuizen.

Zie bij downloads voor de letterlijke omschrijving van deze opties in het rapport.

De nu meest waarschijnlijke coalitie scenario’s

Op basis van de peilingen van eind januari hebben adviseurs van Brabers de meest voor de hand liggende coalitie scenario’s samengevat. Bij de downloads is de complete versie opgenomen.

Duidelijk is in ieder geval dat de peilingen de kans klein maken dat de huidige coalitie een meerderheid haalt. Als je er verder van uit gaat dat een meerderheid in de Eerste Kamer ook wel erg handig is, kom je op een beperkt aantal scenario’s. Daarbij is er van uit gegaan dat de meest populistische partijen, ondanks hun mogelijke zetelaantal, buiten coalities zullen blijven.

Inhoudelijk liggen standpunten t.a.v. zorg bij PvdA en Groen Links en partijen als D66 en VVD ver uit elkaar. Daar staat tegenover dat ook de liberale partijen de scherpe kanten van marktwerking kwijt willen. Feitelijk is de VVD behoorlijk naar het politieke midden opgeschoven. Dat biedt enig perspectief voor beleid waarbij een meer linkse partij winst kan claimen t.o.v. “neo liberaal beleid”,zonder dat rechts daarvoor te veel moet afwijken van eigen programmapunten.