Auteur: Leo Melissen
Die vraag horen wij de laatste tijd vaker en indringender. Nieuwe technologie vervangt de oude niet maar komt er vaak gewoon extra bij. Zo is het deel van ons bekostigingsprobleem. Hoe groot is dat probleem dan. Volgens de NZa en het Zorginstituut is het vijf voor twaalf. Wordt er niet snel grootscheeps hervormd in de zorg dan wordt die straks onbetaalbaar. “Wij dreigen in 2040 de helft van ons bruto inkomen te moeten afstaan aan zorg en een kwart van de mensen zal dan in de zorg moeten werken. Dat is een no go” aldus het Zorginstituut in de NRC van 30 november jl.
Dat percentage van 50 % horen wij vaker, een onderbouwing doorgaans niet. Op zoek naar de achtergrond hiervan kwam ik op de website MeJudice.nl waarop economen met elkaar in debat gaan. Daar vond ik een blog van gezondheidseconoom Marc Pomp die al eens had uitgezocht waar dat percentage vandaan kwam.. Dat scheelde niet alleen veel werk, maar gaf meteen ook nieuwe inzichten, zo blijkt. Om te beginnen hoort dat percentage bij één van 8 scenario’s uit een studie van het CPB uit 2011. Het betreft het meest extreme scenario. Dat is dan niet alleen het duurste scenario, maar ook dat met de meeste baten. Zo gaat in dat scenario de levensverwachting omhoog met gemiddeld 9 jaar voor mannen en 7 jaar voor vrouwen. Dat zorggeld levert de maatschappij dus ook heel wat op!
Het gaat mij hier niet om de discussie welke omvang van toekomstige zorguitgaven wenselijk is. Daar valt heel veel over te zeggen, maar dat past even niet in deze colum. Een element uit een bijna 10 jaar oude scenariostudie als kompas voor ons zorgbeleid hanteren komt op mij niet erg zorgvuldig over. Al helemaal als je het los gebruikt zonder aan de bijbehorende baten te refereren.
De vraag waar wij in de toekomst ons geld aan willen besteden is natuurlijk wel een relevante vraag. Maar ook een lastige, omdat je het dan hebt over voorkeuren in de toekomst die nu nog niet bekend zijn. Bovendien heb ik altijd geleerd dat de toekomst voorspellen niet zo goed werkt en zeker niet op de wat langere termijn. Dan is het inderdaad goed om met scenario’s te werken. Daarvoor breng je relevante factoren en met name kernonzekerheden in kaart. Zo maak je een instrument dat kan helpen de ontwikkelingen te duiden en er op te anticiperen.
Een ding wat dan zeker ook moet worden meegenomen is dat het bbp in zo’n lange termijn scenario ook hoger zal liggen (ook in hedendaags geld uitgedrukt). Met andere woorden, de zorg krijgt een groter deel van een op zich zelf ook weer grotere taart. Misschien kan met de rest van de taart onze behoefte aan andere uitgaven prima worden gerealiseerd. Illustratief is onderstaande slide uit een CPB presentatie over dit onderwerp.
Hier zie je dat ook de categorie lage inkomens in het “rampenscenario“ er op vooruit gaat. Zij krijgen naast extra levensjaren ook nog steeds meer te besteden. Natuurlijk speelt er meer. Wat is impact op arbeidsmarkt? Wat zijn gevolgen voor bereidheid risico’s te delen via ons zorgstelsel etc. Maar “vijf voor twaalf” haal ik hier niet direct uit.
Covid illustreert overigens het belang om zorgvuldig toekomstscenario’s voor de zorg te maken. Helaas zien we nu de keerzijde van hoofdzakelijk sturen op efficiency. Een minder efficiënt maar weerbaarder zorgsysteem is maatschappelijk wellicht van grotere waarde. Ik heb de wijsheid niet in pacht, maar ik denk dat wij in Nederland een veel genuanceerder discussie over de hoogte van zorguitgaven verdienen. Al helemaal van organisaties die ervoor pleiten alleen bewezen zorg te vergoeden. Wat meer evidence based policy zou op zijn plaats zijn, om maar een term te noemen.
Dit is één van de voorbeelden van complexe onderwerpen waar de wereld van medische technologie mee te maken heeft. Innovatie is in de scenario’s immers ook altijd een driver achter stijgende kosten. Vanuit MTN willen wij graag kijken hoe wij de komende tijd meer feitelijkheid in de discussie kunnen krijgen.