De Gezondheidsraad is een onafhankelijk adviesorgaan voor regering en parlement. De raad brengt op basis van de stand van wetenschap – gevraagd en ongevraagd – advies uit aan regering en parlement over kwesties binnen het hele spectrum van de volksgezondheid. Jaarlijks stelt de Gezondheidsraad een werkprogramma samen met daarin de onderwerpen waarover zij in het komende kalenderjaar advies wil verstrekken. Wat zijn de belangrijkste onderwerpen binnen de thema’s Zorg en Preventie & Screening?
Op de derde dinsdag van september is het werkprogramma van de Gezondheidsraad (pdf) voor 2024 gepubliceerd. De plannen in het werkprogramma kunnen in de loop van het jaar veranderen, bijvoorbeeld als bewindslieden nieuwe prioriteiten stellen, hetgeen niet ondenkbaar met de verkiezingen in aantocht. Het werkprogramma is opgedeeld in vijf thema’s: zorg, preventie & screening, voeding, leefomgeving en arbeidsomstandigheden. De belangrijkste onderwerpen binnen de thema’s Zorg en Preventie & Screening zetten we hieronder op een rij.
Zorg
Het bewaken van de kwaliteit, veiligheid, doeltreffendheid en doelmatigheid van diagnostische en therapeutische verrichtingen vormen een vast onderdeel van het werk van de Gezondheidsraad.
Voor het domein Zorg heeft de Gezondheidsraad in 2024 zeer uiteenlopende onderwerpen op het werkprogramma staan, zoals ‘hersenletsel als gevolg van sport’ en het ‘adviseren over rijgeschiktheid’. Maar ook wil de raad nieuwe ontwikkelingen in de zorg signaleren en evalueren. Welke nieuwe technologieën bieden kansen voor gezondheidswinst? Welke (kostbare) nieuwe geneesmiddelen worden ontwikkeld, welke hulpmiddelen komen beschikbaar?
Daarnaast buigt de Gezondheidsraad zich over belangrijke nieuwe en/of actuele ethische vraagstukken op het gebied van gezondheidszorg en biomedisch onderzoek.
Onderwerpen waar wij wat dieper op ingaan zijn het post-COVID-syndroom, de toekomstbestendigheid van de Wet BIG en fibromyalgie.
Post-COVID-syndroom
In een in het najaar van 2022 uitgevoerde Corona Gezondheidsmonitor van de GGD, het RIVM en het CBS gaf ruim zes procent van de Nederlanders (meer dan 900.000 volwassenen) aan na drie maanden nog klachten te hebben van een coronabesmetting. In het onderzoek werd niet ingegaan op de soort en ernst van de klachten. Er is geen internationale definitie voor post-Covid en het is dan ook lastig om klachten zoals vermoeidheid of hoofdpijn, direct aan een coronabesmetting te verbinden.
In Engeland zijn al meerdere onderzoeken gedaan naar het aantal mensen met long covid. Daar wordt het aantal op ongeveer drie procent van de volwassenen geschat. In Nederland schatten experts de incidentie van long covid op zo’n 450.000 mensen. Een deel daarvan houdt zulke ernstige klachten dat ze niet meer volledig kunnen functioneren en soms zelfs arbeidsongeschikt raken. Des te meer reden voor minister Kuipers om de Gezondheidsraad te vragen de wetenschappelijke kennis over het post-COVID-syndroom in kaart brengen, inclusief definitie, prevalentie, diagnostiek en behandeling. De raad zal ook de relatie tussen het post-COVID-syndroom en andere postinfectieuze aandoeningen onderzoeken.
Toekomstbestendigheid van de Wet BIG
De Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (BIG) is gericht op het verbeteren van de zorgkwaliteit en de bescherming van patiënten tegen ondeskundige zorgverlening. De wet regelt welke beroepsgroepen bepaalde risicovolle medische handelingen mogen uitvoeren. Ook regelt de wet dat de uitoefenaars van bepaalde beroepen (zoals apothekers, artsen, verloskundigen, psychotherapeuten en verpleegkundigen) zich moeten registreren. In totaal staan er meer dan 350.000 zorgverleners in het BIG-register. Vanwege veranderingen in de gezondheidszorg heeft demissionair minister Kuipers de Gezondheidsraad gevraagd om een toekomstgericht beoordelingskader te ontwikkelen voor het vaststellen van voorbehouden (nieuwe) handelingen en de toelating van (nieuwe) beroepen tot de Wet BIG. Dit alles vindt plaats in het kader van de bouw van een nieuw toekomstbestendig BIG-register dat in 2026 klaar moet zijn.
Fibromyalgie
Fibromyalgie is een chronische aandoening die pijnklachten in gewrichten en spieren veroorzaakt en dit gaat vaak gepaard met stijfheid en vermoeidheid. Nederland telt ongeveer 340.000 fibromyalgie patiënten. De oorzaak van fibromyalgie is niet bekend en het verloop van de ziekte is niet duidelijk en verschilt per persoon. Ook is er is op dit moment geen behandeling of medicijn bekend om de aandoening te genezen of te verminderen.
Onlangs heeft het ZIN nog het standpunt ingenomen dat eerstelijns fysio- en oefentherapie bij fibromyalgie niet kan worden vergoed uit het basispakket van de zorgverzekering. Dit uiteraard tot grote teleurstelling van de betreffende patiëntengroep die zich vaak onbegrepen voelt. Op verzoek van minister Kuipers en naar aanleiding van het burgerinitiatief ‘Erken Fibromyalgie’ gaat de Gezondheidsraad nu onderzoek doen naar de diagnose, prevalentie, beloop, preventie, behandeling, en impact op patiënten en de maatschappij.
Preventie en Screening
Voor het domein Preventie en Screening heeft de Gezondheidsraad in 2024 een aantal onderwerpen op de werkagenda staan, zoals screening van gehoorschade bij kinderen & jongeren en screening voor, tijdens en na de zwangerschap. Onderwerpen waar wij wat dieper op ingaan zijn advies over vaccinaties, vroege signalering van dementie en diverse adviezen over bevolkingsonderzoek.
Adviseren over vaccinaties
In 2024 gaat de vaste Commissie Vaccinaties adviseren over actuele onderwerpen zoals RSV bij kinderen, een nieuw pneumokokkenvaccin voor kinderen (PCV20), een combinatievaccin voor hepatitis A en B voor mannen die seks hebben met mannen, nieuwe griepvaccins en, afhankelijk van de situatie, vaccinatiestrategieën voor vogelgriep.
Het werkprogramma wordt regelmatig geëvalueerd en aangepast op basis van nieuwe ontwikkelingen in de gezondheidszorg. Indien nodig zal de Gezondheidsraad in 2024 het ministerie van VWS ook advies geven over COVID-19-vaccinatie.
Vroege signalering dementie
Dementie heeft een grote impact op zowel de betrokkenen als hun omgeving, en het aantal gevallen in Nederland zal naar verwachting sterk toenemen. In 2024 gaat de Gezondheidsraad onderzoeken of vroege signalering van dementie wenselijk is. Op dit gebied zien we momenteel veel ontwikkelingen, zoals het verband tussen vingertikken en Alzheimer, en bloedtesten voor het signaleren van Alzheimer.
De Gezondheidsraad gaat ook onderzoeken wat de wetenschappelijke, ethische en juridische aspecten van vroege interventies zijn op het ziekteverloop, de levenskwaliteit en zorgbehoeften.
Adviseren over bevolkingsonderzoek
In de werkagenda van de Gezondheidsraad wordt veel aandacht besteed aan bevolkingsonderzoek op het gebied van:
- Het al dan niet invoeren van landelijk bevolkingsonderzoek
In 2024 zal de vaste Commissie Bevolkingsonderzoek advies uitbrengen over het veelbesproken onderwerp van screening op longkanker. Een recent onderzoek van het Radboud UMC geeft bijvoorbeeld aan dat de inzet van AI mogelijke een oplossing kan bieden om longkanker vroegtijdig op te sporen. Bevolkingsonderzoek voor longkanker zou namelijk veel tijd van radiologen vergen. AI kan helpen bij de analyse van de grote hoeveelheid medische beelden.Tevens zal de Commissie starten met een evaluatie van het landelijk bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker, waarbij ze ook kijkt naar mogelijkheden om het bevolkingsonderzoek verder te verbeteren. Daarbij zullen ongetwijfeld ook de nieuwe elementen van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker worden geëvalueerd. Sinds juli dit jaar ontvangt iedere vrouw die 30 wordt een zelfafnameset bij de uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek. Daarmee kunnen zij thuis meedoen aan het onderzoek. Genodigden tussen de 35 en 60 jaar die niet reageren op de eerste uitnodiging, krijgen na 12 weken de zelfafnameset eveneens automatisch toegestuurd. Meedoen aan het bevolkingsonderzoek door het maken van een uitstrijkje bij de huisarts is ook nog steeds mogelijk.
- Het signaleren en prioriteren van ontwikkelingen in bevolkingsonderzoek
De wetenschappelijke ontwikkelingen gaan snel en vroege opsporing van aandoeningen en onderzoek naar risicofactoren krijgen daarom veel aandacht. Dit kan gaan om nieuwe mogelijkheden voor screening, of om innovaties binnen bestaande screeningsprogramma’s. Met het oog daarop verkent de Gezondheidsraad de ontwikkelingen en prioriteert adviesonderwerpen in afstemming met VWS en ketenpartners Centrum voor Bevolkingsonderzoek van het RIVM en ZonMw.
Al met al blijkt uit het werkprogramma van de Gezondheidsraad dat er in 2024 meerdere gezondheidskwesties worden onderzocht die behandelaars, patiënten, patiëntorganisaties, verzorgenden en de maatschappij als geheel zeer bezighouden. We kijken uit naar de onderzoeksresultaten en zullen er over publiceren zodra dat mogelijk is.
Bron: Algemeen Dagblad (AD), Amsterdam UMC (AUMC), Axon Healthcare, Erasmus Medisch Centrum (EMC), FierceBiotech, Gezondheidsraad, Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (NTvG), Radboud Universitair Medisch Centrum, Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), Skipr, Universiteit Leiden, Zorginstituut Nederland (ZIN)